علم و دین

علم ودین
بحث در باب ((علم ودین)) از آغاز پیدایش علم جدید مطرح بوده و اخیرا با تحولی که در تفکر و ساحت و وجود انسان پدید آمده ، اهمیت بیشتر یافته است.
گاهی اوقات اینطور به نظر میرسد که اگر یک عالم دین در علوم تجربی متبحر و صاحب نظر باشد و نظریاتی هم در این باب بدهد ، یا دانشمندی  وجود خدا را اثبات کند ، علم و دین جمع شده اند.یا اگر اشخاصی مانند راسل وجود الهی را منکر شوند ادعا می شود که علم مخالف دین است البته که انکار خدا کفر است ولی صرفا پرداختن علمی و استدلالی به گزاره‌های دینی تمام دین نیست و علم  کلام هم که رسالت پاسداری از دین را با مرکب عقل دارد عین دین نیست و با دین یکی نیست. همانطور که یک دیندار هم به اعتقادات خود پایبند است و ضرورتا به بحث عقلی و استدلالی درباره ی اعتقادات خود نمی پردازد و شاید هم هرگز دعاوی کسانی که منکر اعتقادات او شدند را نشنود یا اگر هم بشنود اهمیتی ندهد وانگهی قیل و قال ها و بحث های عقلی و فلسفی و منطقی یک چیز است و اعتقاد به توحید و معاد و نبوت و اسماء و افعال خداوند چیز دیگری است و اصولا باید گفت دین داری با دین خوانی متفاوت است.
در مورد تغییر ماهوی علم هم باید نگاهی به نقطه ی عطف تاریخی یعنی بازه ی  زمانی رنسانس بیندازیم
رنسانس انقلابی بنیادین بود که علم را صرفا متحول نمی کرد بلکه به آن مقامی می بخشید که تا آن زمان نداشت ، البته این سخن دلیل بر این نمی شود که قبل از رنسانس علم جایگاه خوب و واقعی خود را داشته بلکه نکته اینجاست که انقلاب بنیادین و اساسی رنسانس مقامی را به علم بخشید که اتفاقا حرمت بیشتری پیدا نکرد و با تبدیل شدن به شکل کنونی عین قدرت و منشأیت اثر شد و از جایگاه قدسی خود سقوط کرد و به ابزاری برای غلبه و استیلای بر طبیعت و انسان تبدیل شد. باتوجه به محاکمه ی معروف گالیله می توان دریافت که محاکمه ی گالیله صرفا رد یک نظریه ی علمی نبوده بلکه مقابله با عالمی جدید بود.
و در باب تقابل بین علم و دین هم نظریات گوناگونی هست که به آنها اشاره ای میکنیم:
از آغاز رنسانس و از زمان پیدایش علم جدید کسانی بوده اند که نسبت میان علم و دین را نسبت موافقت میدانسته اند گروه هایی هم بوده اند که علم و دین را ناسازگار و مخالف یکدیگر میدیده اند، معدودی نیز در صدد بودند که در طرح مسئله تأمل کنند. و پیرو راه تحقیق باشند. گاهی در بحث از رابطه ی علم ودین منظورهای ایدئولوژیک در کار می آید و چنان که میدانیم، دربحث های ایدئولوژیک پاسخ ها قبل از طرح پرسش معلوم است. در این مورد خاص،کسانی قصدشان این بوده است که بگویند دین عین علم است، یا بدون تحقیق بگویند که این دو باهم نمی سازند.هیچ یک از این پاسخ های بدون تحقیق واجد جد فکری نیست ، هر چند که از جهت تاریخی بی وجه نباشند(فرهنگ،خردوآزادی-داوری اردکانی)
و اما سخن آخر اینکه: (بشر به دین و علم ، هردو، نیاز دارد و برای اینکه هردو باشند ، این دو باید در نسبت جدیدی غیر از آنچه تا کنون داشته اند، وارد شوند. در این نسبت جدید، هردو از وضع فعلی خود رها می شوند: دین از ظاهر بینی و قشریت، و علم از قدرت و قهری که عالم را در بند استیلا کشیده و پر از بیم و نگرانی و نومیدی و بدبینی کرده است (فرهنگ،خردوآزادی-داوری اردکانی)
منبع: فرهنگ،خرد و آزادی نوشته ی دکتر رضا داوری اردکانی